Jenot azjatycki

Jenot azjatycki
	Nyctereutes procyonoides
	(J.E. Gray, 1834)
	; Dwa jenoty azjatyckie
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	psokształtne
Rodzina	psowate
Rodzaj	jenot
Gatunek	jenot azjatycki
Synonimy
	Canis procyonoides J.E. Gray, 1834;
	Canis procyonoides J.E. Gray, 1834;
Podgatunki
	N. p. procyonoides (J.E. Gray, 1835); N. p. koreensis Mori, 1902; N. p. orestes Thomas, 1923; N. p. ussuriensis Matschie, 1907;
	N. p. procyonoides (J.E. Gray, 1835); N. p. koreensis Mori, 1902; N. p. orestes Thomas, 1923; N. p. ussuriensis Matschie, 1907;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; zasięg pierwotny populacje introdukowane
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Jenot azjatycki^[5], jenot^[a], szop usuryjski, junat, kunopies (Nyctereutes procyonoides) – gatunek drapieżnego ssaka należącego do rodziny psowatych (Canidae).

Występowanie

Występuje w Azji i Europie, choć jego pierwotnym obszarem występowania był Daleki Wschód. W 1939 roku został sprowadzony do europejskiej części Związku Radzieckiego ze względu na swoje wartościowe futro^[6] – został zaaklimatyzowany na Ukrainie, Białorusi i Litwie. Stąd samorzutnie rozprzestrzenił się po Europie. Obecnie spotykany również w Skandynawii, Rumunii i Niemczech.

W Polsce zanotowano jego obecność w środowisku naturalnym po raz pierwszy w roku 1955 w Puszczy Białowieskiej^[7]. Występuje na terenie całego kraju, najliczniej w północno-wschodnich województwach. Hodowla fermowa jenota w Polsce została rozpoczęta w 1959 roku^[8].

Zasięg występowania w zależności od podgatunku^[3]^[5]:

N. procyonoides procyonoides – zachodnie i południowo-zachodnie Chiny i północne Indochiny
N. procyonoides koreensis – Półwysep Koreański
N. procyonoides orestes – centralne i południowe Chiny
jenot ussuryjski (N. procyonoides ussuriensis) – północno-wschodnie Chiny, wschodnia Mongolia i południowo-wschodnia Rosja

Etymologia

Nyctereutes: νυκτερευτης nuktereutēs „nocny myśliwy”^[9].
procyonoides: rodzaj Procyon Storr, 1780; -οιδης -oidēs „przypominający”^[10].
koreensis: Korea^[11].
orestes: gr. ορεστης orestēs „mieszkaniec gór”, od ορος oros, ορεος oreos „góra”^[11].
ussuriensis: Kraj Nadmorski ang. Ussuriland, wschodnia Syberia^[11].

Opis

Długość ciała samców 49,2–70,5 cm, samic 50,5–69 cm, długość ogona samców 15–23 cm, samic 15–20,5 cm; masa ciała samców 2,9–12,4 kg, samic 3–12,5 kg^[3]. Futro puszyste o szarym zabarwieniu, z ciemną pręgą wzdłuż grzbietu. Bardzo charakterystyczne są odstające pasma włosów po bokach głowy – bokobrody. Pysk czarny. Z wyglądu przypomina szopa pracza, ale jenot ma ledwo przylegające do futra uszy i bardziej puszyste futro.

Biotop

Występuje przede wszystkim w dużych lasach i różnego rodzaju mniejszych zadrzewieniach. Lubi przebywać w pobliżu wody.

Tryb życia

Jest drapieżnikiem, ale dużą część jego pożywienia stanowią też rośliny. Poluje głównie nocą. Głównymi ofiarami jego polowań są drobne gryzonie oraz jaja i pisklęta ptaków gniazdujących na ziemi. Nie gardzi także drobniejszą zdobyczą: ślimakami, owadami, skorupiakami i drobnymi kręgowcami. W dzień ukrywa się w norach. Rzadko jednak kopie je sam, przeważnie wykorzystuje nory wykopane przez borsuka lub lisa. Czasami kryje się w dziuplach drzew. Można go spotkać również w stogach słomy. Jenot jest jedynym przedstawicielem rodziny psowatych, który zapada w sen zimowy (od listopada do marca)^[12].

Rozród

Ciąża trwa od 59 do 64 dni. Samica rodzi 5–7 młodych (w kwietniu lub w maju). Rodzą się ślepe, bez zębów i prawie gołe^[13]. Przez dwa miesiące odżywiają się mlekiem matki, następnie stopniowo przechodzą na inny pokarm. Towarzyszą matce aż do jesieni. Dojrzewają płciowo w 9–11 miesiącu życia.

Samiec opiekuje się młodymi wraz z samicą^[6].

Ochrona

W Polsce od 1 kwietnia 2022 r. nie jest zwierzęciem łownym^[14]. Jest na liście inwazyjnych gatunków obcych (IGO)^[15]. Gatunki te w odróżnieniu od gatunków łownych nie wymagają uprzedniego zaplanowania liczby osobników do pozyskania^[16].

Zachowanie i użyteczność

Jenot jest łatwy do oswojenia, mało agresywny. Nie jest zagrożony wyginięciem. Jako jedyny z psowatych zasypia na zimę. Futro jenota jest wykorzystywane przy produkcji kurtek, najczęściej jako ozdoba kaptura oraz inne wyroby galanteryjne^[13].

Zobacz też

Uwagi

↑ Nazwa jenot używana jest również w odniesieniu do rodzaju Nyctereutes.

Przypisy

↑ Nyctereutes procyonoides, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ J.E. Gray: Illustrations of Indian Zoology, chiefly selected from the collection of Major - General Hardwicke. London: Treuttel, Wurtz, Treuttel, Jun. and Richter, 1934, s. ryc. 1. (ang.).
↑ ^a ^b ^c C. Sillero-Zubiri: Family Canidae (Dogs). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 435. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
↑ K.K. Kauhala K.K., M.M. Saeki M.M., Nyctereutes procyonoides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2019-08-18] (ang.).
↑ ^a ^b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 149. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b [Jenot w: M. Bouchner, Zwierzęta łowne, wyd. Delta]
↑ Ilustrowana Księga Przyrody Polskiej Jadwiga Knaflewska, Michał Siemionowicz;Publicat
↑ Stanisław Jarosz: Hodowla zwierząt futerkowych. Warszawa-Kraków: PWN, 1993. ISBN 83-01-11176-3.
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 465, 1904. (ang.).
↑ Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 152, OCLC 637083062 (ang.).
↑ ^a ^b ^c The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ Ryszard Cholewa: Chów i hodowla zwierząt futerkowych. Poznań: 2000. ISBN 83-7160-190-5.
↑ ^a ^b Janusz Kuźniewicz: Chów i Hodowla zwierząt futerkowych. Wrocław: 1999. ISBN 83-87866-76-8.
↑ Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 25 marca 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych (Dz.U. z 2022 r. poz. 696).
↑ Krzysztof, IGO - Lista gatunków obcych, na które możemy polować [online], Koło Łowieckie nr 23 "OMYK" w Turostówku, 9 czerwca 2022 [dostęp 2023-02-20] (pol.).
↑ Zmiany w Prawie Łowieckim - Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska - Portal Gov.pl [online], Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska [dostęp 2023-02-20] [zarchiwizowane z adresu 2023-05-12] (pol.).

Bibliografia

Don W. Wilson, Deeann Reeder: Mammal species of the world: a taxonomic and geographic reference. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2005. ISBN 0-8018-8221-4.

[a-6] Nazwa jenot używana jest również w odniesieniu do rodzaju Nyctereutes.

[itis-1] Nyctereutes procyonoides, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Gray-2] J.E. Gray: Illustrations of Indian Zoology, chiefly selected from the collection of Major - General Hardwicke. London: Treuttel, Wurtz, Treuttel, Jun. and Richter, 1934, s. ryc. 1. (ang.).

[hmw1-3] C. Sillero-Zubiri: Family Canidae (Dogs). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 435. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).

[iucn-4] K.K. Kauhala K.K., M.M. Saeki M.M., Nyctereutes procyonoides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2019-08-18] (ang.).

[Cichocki&inni-5] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 149. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[ReferenceA-7] [Jenot w: M. Bouchner, Zwierzęta łowne, wyd. Delta]

[8] Ilustrowana Księga Przyrody Polskiej Jadwiga Knaflewska, Michał Siemionowicz;Publicat

[9] Stanisław Jarosz: Hodowla zwierząt futerkowych. Warszawa-Kraków: PWN, 1993. ISBN 83-01-11176-3.

[Palmer-10] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 465, 1904. (ang.).

[Jaeger-11] Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 152, OCLC 637083062 (ang.).

[Jobling-12] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[13] Ryszard Cholewa: Chów i hodowla zwierząt futerkowych. Poznań: 2000. ISBN 83-7160-190-5.

[hod-14] Janusz Kuźniewicz: Chów i Hodowla zwierząt futerkowych. Wrocław: 1999. ISBN 83-87866-76-8.

[15] Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 25 marca 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych (Dz.U. z 2022 r. poz. 696).

[16] Krzysztof, IGO - Lista gatunków obcych, na które możemy polować [online], Koło Łowieckie nr 23 "OMYK" w Turostówku, 9 czerwca 2022 [dostęp 2023-02-20] (pol.).

[17] Zmiany w Prawie Łowieckim - Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska - Portal Gov.pl [online], Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska [dostęp 2023-02-20] [zarchiwizowane z adresu 2023-05-12] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[a]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Zwierzyna gruba	łoś jeleń szlachetny daniel sarna dzik muflon
Zwierzyna drobna	lis rudy szakal złocisty borsuk kuna leśna kuna domowa norka amerykańska tchórz zwyczajny zając szarak dziki królik
Ptactwo	jarząbek bażant kuropatwa gęś gęgawa gęś zbożowa gęś białoczelna krzyżówka cyraneczka głowienka czernica gołąb grzywacz słonka łyska